H παχυσαρκία είναι συνδεδεμένη στατιστικά με αυξημένες πιθανότητες καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη, υπέρτασης, καρκίνου και εγκεφαλικών επεισοδίων, αν και υπάρχουν και κάποιες έρευνες που δείχνουν ότι οι υπέρβαροι άνθρωποι έχουν λιγότερες πιθανότητες θνησιμότητας από μερικές ασθένειες.
Και νεότερες έρευνες έχουν δείξει ότι -στατιστικά πάντα- πολύ μεγαλύτερο ρόλο για την αποφυγή των καρδιαγγειακών παθήσεων παίζει η άσκηση παρά το βάρος. Με λίγα λόγια, υπέρβαροι άνθρωποι που ασκούνται τακτικά έχουν λιγότερες στατιστικές πιθανότητες να νοσήσουν από καρδιαγγειακές παθήσεις από ανθρώπους με “ιδανικό βάρος” που όμως δεν ασκούνται.
Αυτό που “παραλείπουν” όμως να τονίσουν οι λάτρεις της στατιστικής, είναι ότι αντίστοιχες έρευνες έδειξαν ότι στατιστικά, η τάση προς την παχυσαρκία αποδίδεται κατά 70% στην κληρονομικότητα, στο DNA μας, με λίγα λόγια, και κατά 30% μόνο στις διατροφικές μας συνήθειες! Επίσης υπάρχουν σημαντικές έρευνες που έδειξαν πως αν υποσιτιστούμε ως βρέφη, ως ενήλικες θα έχουμε την τάση πάντα να είμαστε υπέρβαροι, ανεξάρτητα από τις διατροφικές μας συνήθειες.
Το γεγονός αυτό όμως, αν το δούμε από την σκοπιά της υγείας, οδηγεί αυτούς που καταπιάνονται με διαρκείς δίαιτες αλλά διαρκώς (και μοιραία, μιας και δεν εξαρτάται από τις διατροφικές συνήθειες τους) αποτυγχάνουν, σε άλλα προβλήματα υγείας: κατάθλιψη, νευρική ανορεξία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, λάθος εικόνα σώματος. Και μένει σε εμάς να συνειδητοποιήσουμε, να αποδεχθούμε και να προσπαθήσουμε στην τελική ανάλυση να βρούμε την χρυσή τομή μεταξύ της σωματικής και ψυχικής υγείας μας. Και μην νομίσετε πως αυτοί που αποτυγχάνουν να χάσουν κιλά και κυρίως να διατηρήσουν το χαμηλό τους βάρος μετά το τέλος της δίαιτας αποτελούν μειοψηφία: Μακροχρόνιες έρευνες έχουν δείξει πως όποιον τρόπο δίαιτας κι αν ακολουθήσει κανείς έχει ένα ποσοστό 35%-65% να ξαναπάρει ή και να ξεπεράσει όλα τα κιλά που έχασε, μέσα στα επόμενα 5 χρόνια. Αυτό ισχύει και για τους ανθρώπους που υποβάλλονται σε εγχειρήσεις διαμερισματοποίησης του στομάχου.
Έχω πάθει μια ψυχολογία
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο μας… Κάθε γυναίκα είναι καταδικασμένη να κουβαλάει μια ταμπέλα που την χαρακτηρίζει από πολύ αδύνατη έως χοντρή με ποικίλους εύγλωττους τρόπους. Για να μάθουμε τί κρύβεται τελικά πίσω από όλο αυτό, βάλαμε τη ζυγαριά στον καναπέ του ψυχολόγου κ. Σωκράτη Σουμέλα.
Comfort food, είναι το φαγητό υποκατάστατο της ψυχικής μας ηρεμίας;
Οι ψυχολόγοι κυρίως της ψυχοδυναμικής σχολής αποδίδουν στο φαγητό και μια συμβολική ιδιότητα: αυτή της “αγάπης”. Η πρώτη πράξη που κάνει μια μητέρα προς το βρέφος της είναι να του προσφέρει το στήθος της για να θηλάσει. Με βάση αυτόν τον συμβολισμό λοιπόν, τροφή και αγκαλιά είναι αναπόσπαστα δεμένα. Αν θέλεις να το δεις μεταφορικά, λοιπόν, όσοι αισθάνονται ότι τους λείπει αγάπη καταφεύγουν στο φαγητό για να την αναπληρώσουν…
Πώς εξηγείτε το “χάστε κιλά πριν τις γιορτές ή τις διακοπές”;
Το “χάστε κιλά πριν τις γιορτές” έχει να κάνει περισσότερο με το marketing και λιγότερο με κάποια εσωτερική μας ανάγκη, πιστεύω. Η βιομηχανία του αδυνατίσματος κάνει έναν τζίρο περίπου 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, 1.5 δισεκατομμύριο από τα οποία ξοδεύεται για μόνιμες χειρουργικές επεμβάσεις στο στομάχι, ελπίζοντας (μάταια, δυστυχώς…) σε κάποια μόνιμη λύση! Κάποια από αυτά τα δισεκατομμύρια, λοιπόν, πρέπει να “ξοδευτούν” τις περιόδους των γιορτών, που ο κόσμος συνήθως έχει περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα, και βρίσκεται και σε διάθεση κατανάλωσης. Προσθέστε σε αυτό και το γεγονός ότι όλοι τις γιορτές θέλουμε να είμαστε “στα καλύτερα μας”, να “λάμψουμε”, να “θαμπώσουμε τον περίγυρο μας”, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να χωρέσουμε στο ρούχο που είδαμε να φοράει το τάδε σταρ του Hollywood στο εξώφυλλο του τάδε περιοδικού μόδας…
Αδυνατίζουμε για να αρέσουμε σε εμάς, ή για να αρέσουμε στους άλλους;
Η επιθυμία μας να έχουμε το “τέλειο” βάρος, και κατ’ επέκταση την “τέλεια” εικόνα, αφορά κατά κύριο λόγο την προσωπική μας “εικόνα σώματος” (Body Image). Από εκεί ξεκινούν όλα: από το τι εικόνα έχουμε εμείς οι ίδιοι για το σώμα μας. Και η εικόνα αυτή, ας μην ξεγελιόμαστε, δεν είναι κάποια “αντικειμενική” εικόνα, αλλά μια νοητική εικόνα που συντίθεται από τις προσωπικές μας εμπειρίες από τα πολύ νεανικά μας χρόνια, από τις φαντασιώσεις μας, και από τις πιέσεις που δεχόμαστε από τον κοινωνικό μας περίγυρο. Με λίγα λόγια, η “εικόνα σώματος” που έχουμε δεν ανταποκρίνεται στην “πραγματική” εικόνα του σώματος μας, αλλά στην δική μας εκτίμηση του πώς μας βλέπουν οι άλλοι και πώς θα έπρεπε να είμαστε “ιδανικά”.
Αν ως παιδί ήσασταν υπέρβαρος και δεχόσασταν διαρκώς επικριτικά σχόλια από τους συγγενείς, τους δασκάλους και τους συμμαθητές σας, όσα κιλά και αν χάσετε ως έφηβος ή ενήλικας εσείς πάντα θα θεωρείτε τον εαυτό σας ως “υπέρβαρο” και πάντα θα αγωνιάτε να χάσετε (ή να μην ξαναπάρετε) αυτά τα “λίγα” κιλά που σας χωρίζουν από το -κατά την φαντασίωση σας- “ιδανικό σώμα”. Το πώς ακριβώς όμως είναι το σώμα σας στην πραγματικότητα δεν παίζει δυστυχώς κανέναν ρόλο σε αυτήν την εξίσωση.
Γιατί όμως η ζυγαριά καταδιώκει κυρίως το γυναικείο φύλο;
Για πολλούς λόγους, φαίνεται πως οι γυναίκες (και κατά μερικές έρευνες, οι νεαροί ομοφυλόφιλοι άντρες) είναι πιο “ευπαθείς” στις “κοινωνικές επιταγές” και τα “πρότυπα τελειότητας” που επιβάλλουν διαρκώς τα ΜΜΕ και ο κοινωνικός περίγυρος. Ένας πιθανός λόγος είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες βρίσκονται σε μεγαλύτερη πίεση από την κοινωνία μας να γίνουν “αποδεκτές”, να γίνουν “αρεστές”. Παρόλα τα βήματα που έχουν γίνει για την ισότητα, δυστυχώς η πραγματική ισότητα βρίσκεται ακόμη μακριά, και η κοινωνία διαρκώς ανεβάζει τον πήχη διαρκώς (και αδίκως) ψηλότερα για τις γυναίκες από ό,τι για τους άντρες… Ένας άντρας με λίγη “κοιλίτσα” είναι “γοητευτικός”, “αρχοντικός”, “εμπνέει σταθερότητα”, μια γυναίκα με λίγα παραπάνω κιλά “έχει πάρει τον κατήφορο”… Και αυτό βέβαια εκτός από εντελώς άδικο είναι και εντελώς παράλογο.
Πόσο τελικά μας επηρεάζει αυτό;
Μια αρνητική εικόνα σώματος μας βάζει διαρκώς σε ένα καθοδικό σπιράλ: έχουμε μια μόνιμη αγωνία για την εξωτερική μας εμφάνιση, πασχίζουμε διαρκώς να “χάσουμε κιλά προκειμένου να αποκτήσουμε το τέλειο σώμα”, βεβαίως εφόσον το “τέλειο σώμα” βρίσκεται μόνο στην φαντασία μας, όπως άλλωστε και οι “ατέλειες” μας, είναι εντελώς αδύνατο να αποκτήσουμε το “ιδανικό” σώμα αυτό, πράγμα που μας οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερα συναισθήματα απογοήτευσης, κατάθλιψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, και τελικά παραίτησης… με αποτέλεσμα να πάρουμε πολλές φορές ακόμη περισσότερα κιλά, και να ανατροφοδοτήσουμε το ίδιο γνωστό καθοδικό σπιράλ.
Με ποιο τρόπο επηρεάζουν τα media την εικόνα μας;
Ο ρόλος των ΜΜΕ και η ολοένα και σημαντικότερη επιρροή τους στην καθημερινότητα μας, ασφαλώς έχει κεντρική σημασία! Διαρκώς “πυροβολούμαστε” από πρότυπα ομορφιάς, από “ιδανικά” πρόσωπα και “τέλεια” σώματα, παραβλέποντας όμως το γεγονός πως αφενός τα μοντέλα είναι εξαιρετικές περιπτώσεις εξωτερικής εμφάνισης, που απέχουν από τον μέσο όρο των ανθρώπων, και αφετέρου πως οι εικόνες που βλέπουμε τις συντριπτικά περισσότερες φορές έχουν υποστεί ψηφιακή επεξεργασία για να μοιάζουν “τέλειες”.
Και φυσικά δεν είναι μόνο οι εικόνες που μας προβάλλουν τα ΜΜΕ… Σκεφτείτε τα κοριτσάκια που από μικρές ηλικίες παίζουν με κούκλες, και τον σάλο που έγινε πρόσφατα με την γνωστή κούκλα ‘Barbie’ όταν καταναλωτικές οργανώσεις άρχισαν να διαμαρτύρονται ότι οι σωματικές αναλογίες αυτής της κούκλας είναι εντελώς εξωπραγματικές και δεν υπάρχει απολύτως καμία πιθανότητα να δεις μια γυναίκα με τόσο αφύσικα ψηλά και λιγνά πόδια ή τόσο στενούς γοφούς ή τόσο ψηλό λαιμό στην πραγματικότητα!
Τα λίγα κιλά δε φέρνουν την ευτυχία;
Για να είμαστε πιο “ευτυχισμένοι”, λοιπόν, θα πρότεινα αφενός να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι οι εικόνες των “τέλειων” ανθρώπων που βλέπουμε στα ΜΜΕ είναι πρώτον εξαιρετικές περιπτώσεις και δεύτερον εικόνες που έχουν υποστεί μεγάλη τεχνητή επεξεργασία ώστε να δείχνουν εξωπραγματικά “τέλειοι” και αφετέρου να αποδεχθούμε τον εαυτό μας όπως είναι! Να αποφεύγουμε, ασφαλώς τις υπερβολές, μιας και τα υπερβολικά πολλά κιλά επιβαρύνουν την υγεία, αλλά να μην ξεχνάμε πως και η υπερβολική ανησυχία για τα κιλά μας είναι εξίσου επιβλαβής για την υγεία μας. Και όσον αφορά την “ευτυχία”, δεν γνωρίζω καμία έρευνα που να δείχνει ότι οι πιο αδύνατοι άνθρωποι είναι τελικά και πιο ευτυχισμένοι.
Οι δίαιτες που χαρακτηρίζονται ως «εξπρές» υπόσχονται μεγάλη απώλεια βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το μόνο θετικό χαρακτηριστικό τους είναι ο γρήγορος ρυθμός απώλειας βάρους. Ωστόσο προκαλούν έλλειψη σε θρεπτικά συστατικά, δημιουργούν αίσθημα αδυναμίας και κόπωσης ενώ δημιουργούν σοβαρό κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων υγείας όταν εφαρμόζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν στατιστικά την επαναπρόσληψη του βάρους μετά τη διακοπή της δίαιτας. Οι «χημικές» δίαιτες που τόσο ανεύθυνα διαφημίζονται σε περιοδικά και ιστοσελίδες, είναι τροποποιημένα διατροφικά σχήματα που αγγίζουν τα όρια της επικινδυνότητας. Αυτό που προτείνουν συνήθως αυτά τα διατροφικά σχήματα είναι είτε πολύ μικρή θερμιδική πρόσληψη με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται οι ενεργειακές ανάγκες του ατόμου ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις καθημερινές του ανάγκες, είτε αφαίρεση μιας κατηγορίας θρεπτικών συστατικών ( πρωτεΐνη, λίπος, υδατάνθρακες ) από το καθημερινό διαιτολόγιο με επικίνδυνα αποτελέσματα. Ένας άνθρωπος που ακολουθεί μια «χημική» δίαιτα είναι δυνατόν να εμφανίσει από συμπτώματα έντονης τριχόπτωσης και δερματοπάθειες μέχρι αναιμίες και λιποθυμικά επεισόδια. Ιουλιέτα Κολιού, Κλινική διατροφολόγος
Fun fact
Οι γυναίκες στην συντριπτική τους πλειοψηφία δηλώνουν πως πιστεύουν ότι αρέσει στους άντρες ένας σωματότυπος που στην πραγματικότητα είναι δυο βαθμούς χαμηλότερου ΔΜΣ από αυτόν που οι ίδιοι οι άντρες δηλώνουν πως θεωρούν ως τον “ιδανικό” σωματότυπο γυναίκας. Κατά τους άντρες, ο “ιδανικός” σωματότυπος αντιστοιχεί περίπου σε ΔΜΣ λίγο πάνω από το 19, ο οποίος αντιστοιχεί στη μέση Playmate. Οι γυναίκες πάλι πιστεύουν ότι οι άντρες τρελαίνονται για γυναίκες με ΔΜΣ λίγο πιο κάτω από 17, ο οποίος αντιστοιχεί στον σωματότυπο ενός σούπερ-μόντελ πασαρέλας τα οποία αφενός είναι ψηλότερες από το… 99% των γυναικών του πλανήτη (!) και αφετέρου επιλέγονται από τους μόδιστρους ώστε να είναι επί τούτου υπερβολικά αδύνατες επειδή πιστεύουν ότι τα ρούχα τους “αναδεικνύονται” καλύτερα.Η τυπική σούπερ-μόντελ πασαρέλας, έχει περιφέρεια που αντιστοιχεί στο 46% του ύψους της, σε αντίθεση με την τυπική Playmate, που έχει περιφέρεια ίση με το 53% του ύψους της, και η τυπική Playmate έχει 35% περισσότερες καμπύλες σε στήθος, γοφούς, πόδια και περιφέρεια, σε σχέση με την μέση γυναίκα σούπερ-μόντελ πασαρέλας!