Η φίλη που με δίδαξε πώς να ακούω με τα μάτια

Η καταπληκτική ιστορία της Χρυσάνθης  ξεκινά στην Κρήτη όπου γεννήθηκε από γονείς αγρότες. Έχει άλλα τρία αδέρφια, δύο εκ των οποίων είναι επίσης κωφά. Οι γονείς τους, άνθρωποι της γης και της βιοπάλης δεν το έβαλαν ποτέ κάτω παρά το γεγονός ότι η μικρή κοινωνία του χωριού τους αντιμετώπιζε με πικρία για την “ατυχία” των παιδιών.

Η μικρή Χρυσάνθη έρχεται στην Αθήνα στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών όπου μεγαλώνει στο οικοτροφείο των Αμπελοκήπων ολοκληρώνοντας εκεί την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή της. Τελειώνει το λύκειο  στην Αγία Παρασκευή και λίγα χρόνια μετά αποκτά το πρώτο της πτυχίο από τα ΤΕΙ με την ειδικότητα της γραφίστριας. Λίγο αργότερα κατά την διάρκεια της πρακτικής της συνειδητοποιεί πως η  απαιτούμενη επικοινωνία με τους ακούοντες πελάτες της είναι εξαιρετικά δύσκολη. Δεν το βάζει όμως κάτω και ξεκινά νέες σπουδές στο παιδαγωγικό τμήμα βάζοντας έναν υπέροχο νέο στόχο. Με το πτυχίο της νηπιαγωγού να βοηθήσει όσα περισσότερα παιδιά με έλλειψη ακοής, παρέχοντας τους όλα τ’ απαραίτητα εφόδια για να μπορούν να ενταχθούν ανεμπόδιστα και φυσιολογικά σ’ έναν κόσμο που έμοιαζε μέχρι πολύ πρόσφατα αφιλόξενος.

“Η αναπηρία, είναι ένας ιατρικός όρος που συνήθως περιγράφει βασικές δυσκολίες στην κίνηση και γενικά στη ζωή ενός ανθρώπου. Κάτι τέτοιο δεν συνεπάγεται από την έλλειψη ακοής”

Η Χρυσάνθη συνεργάζεται με τον αδερφό της δημιουργώντας την πρώτη ιδιωτική σχολή ελληνικής νοηματικής γλώσσας στην Ελλάδα. Έπειτα από αρκετά χρόνια, ο αδερφός της ακολουθεί ακαδημαϊκή καριέρα και μετοικεί στον Καναδά. Η Χρυσάνθη παντρεύεται τον Γιώργο Μαρωπάκη, επίσης κωφό, ο οποίος εργάζεται ως δάσκαλος σε ειδικό σχολείο. Μαζί αποκτούν δύο υπέροχα παιδιά, τον Μίνωα και τον Πλάτωνα. Οι μικροί πρωταγωνιστές της ζωής τους έχουν την τύχη να γεννηθούν και να μεγαλώσουν σε ένα δίγλωσσο περιβάλλον, μαθαίνοντας κυριολεκτικά από την κούνια την ελληνική και τη νοηματική γλώσσα.

Αλήθεια Χρυσάνθη πως αντιμετωπίζουν τα πιτσιρίκια σας το γεγονός ότι οι γονείς τους είναι κωφοί;

Όπως αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά του κόσμου τους δικούς τους, τόσο απλά. Ο μεγάλος μας γιος κάποια στιγμή είχε εκφράσει ένα μικρό προβληματισμό, αλλά τώρα μας κάνει πλάκα λέγοντας πως καλύτερα που είναι έτσι τα πράγματα.

Πως είναι να μεγαλώνει ένας κωφός γονιός παιδιά που δεν έχουν πρόβλημα ακοής;

“Ποτέ δε μας φόβισε το γεγονός ότι θα μεγαλώναμε παιδιά χωρίς προβλήματα ακοής. Βέβαια, λόγω της δικής μας προσωπικής εμπειρίας ίσως ήμασταν περισσότερο προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε το ακριβώς αντίθετο ενδεχόμενο . Δεν αισθανθήκαμε όμως ποτέ άβολα ή ανήσυχα για το αντίθετο. Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας όπως κάθε φυσιολογικός γονιός.

Πέρα από κάποια μικρά πρακτικά ζητήματα που λύνονται πανεύκολα, ο τρόπος που μεγαλώνει κανείς τα παιδιά του ξεκινάει από την εμπιστοσύνη που έχει στον εαυτό του και στη σχέση με τον σύντροφό του. Αν υπάρχουν γερές βάσεις δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν μπλέκονται άλλοι στη μέση π.χ παππούδες και γιαγιάδες που δεν έδειξαν εμπιστοσύνη στα παιδιά τους επειδή θεωρούσαν ότι τα κωφά παιδιά τους είναι ανίκανα, τότε τα πράγματα είναι αλλιώς. Δεν έχει σημασία αν ακούς ή όχι για να είσαι καλός ή κακός γονιός. Αν νιώθεις γονιός τότε είσαι, αν δεν σε συμφέρει να είσαι γονιός τότε κάνει άλλος τη δουλειά. Έτσι δεν είναι;

Είναι άραγε η δική μου μόνο αίσθηση -από τότε άρχισα να μαθαίνω νοηματική – ή όντως έχει αλλάξει η κατάσταση και γενικά ο τρόπος αντιμετώπισης προς τους κωφούς;

Σίγουρα η κατάσταση έχει βελτιωθεί πολύ σε σχέση με το παρελθόν και όσο πάει και βελτιώνεται περισσότερο. Ο  κόσμος πλέον ενημερώνεται, μαθαίνει, διαβάζει και φυσικά ξέρει να κρίνει καταργώντας στερεότυπα κουτές δεισιδαιμονίες. Μπαίνοντας στον κόσμο της νοηματικής αποκωδικοποιείς πολλά περισσότερα στοιχεία για αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας. Είναι σαν μια οποιαδήποτε άλλη ξένη γλώσσα που όμως δεν είναι φωνητική.

Όταν μαθαίνεις ουσιαστικά και με σωστό τρόπο την νοηματική δεν μαθαίνεις απλά να  κουνάς σωστά τα χέρια και να κάνεις τις σωστές εκφράσεις. Κατανοείς σε βάθος τον τρόπο σκέψης και την φιλοσοφία όπως ακριβώς συμβαίνει με οποιαδήποτε άλλη ξένη γλώσσα. Δεν αρκεί για παράδειγμα να μάθεις του σωστούς κανόνες γραμματικής και συντακτικό ή να έχεις πλούσιο λεξιλόγιο στα γαλλικά για να κατανοήσεις και να εκτιμήσεις τη γαλλική κουλτούρα και όλη την ουσιαστική ομορφιά μιας γλώσσας διαφορετικής από την μητρική σου.

Πως συμπεριφέρεται η Ελλάδα στους κωφούς της;

Θα μπορούσε να κάνει πολλά περισσότερα απ’ όσα κάνει. Η κοινωνία των κωφών και βαρήκοων ατόμων στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή απαριθμεί περίπου 15 με 20 χιλιάδες άτομα. Οι πρακτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε έχουν να κάνουν με την προσβασιμότητα που δυστυχώς αφορά σοβαρά θέματα όπως έλλειψη διερμηνείας στις δημόσιες υπηρεσίες και όχι μόνο. Το κράτος μεριμνά μεν για κάποιες ανάγκες αλλά αν παραστεί ανάγκη θα πρέπει από πριν να έχεις φροντίσει να ζητήσεις από την Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδας διερμηνέα. Κάθε κωφός δικαιούται 25 ώρες υπηρεσιών διερμηνείας ανά έτος από το κράτος πράγμα που σημαίνει ότι αν τις ξεπεράσει επιβαρύνεται το επιπλέον κόστος.

Στον τομέα της εκπαίδευσης υπάρχουν ειδικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά στο πανεπιστήμιο δυσκολεύουν πολύ τα πράγματα. Εκεί καλείσαι να τα βγάλεις πέρα ουσιαστικά μόνος με πολύ προσπάθεια, διάβασμα και πολύ κόπο. Τουλάχιστον τώρα πια, μέσα από το  διαδίκτυο, έχουν ξεκινήσει κάποιες προσπάθειες με εκπαιδευτικό υλικό υποστηριζόμενο από διερμηνεία και υπότιτλους. Ας ελπίσουμε ότι θα συνεχιστεί και θα αφορά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Μεγάλη απώλεια για την κοινότητα των κωφών ήταν το κλείσιμο του ψηφιακού τηλεοπτικού καναλιού Prisma.  Τα ιδιωτικά κανάλια της τηλεόρασης, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων που έχουν προνοήσει σε κάποια προγράμματά τους να παρέχουν υπότιτλους, απλά παρουσιάζουν όπως υποχρεούνται ένα δελτίο ειδήσεων στην ελληνική νοηματική γλώσσα. Οπωσδήποτε πάντως πρέπει να υπάρξουν περισσότερες βελτιώσεις σε ότι αφορά την προσβασιμότητα στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα.

Ισχύει ότι οι κωφοί έχουν πολύ καλύτερη παρατηρητικότητα;

Εννοείται πως ναι! Η φύση τα έχει κανονίσει σοφά, όταν δεν λειτουργεί κάποια αίσθηση οξύνει τις υπόλοιπες ώστε να αντισταθμίζεται η διαφορά. Οι κωφοί έχουν εξαιρετική παρατηρητικότητα γιατί τα μάτια τους είναι στην ουσία τα αυτιά τους. Εκπαιδεύονται από την ίδια την φύση να έχουν “ευρυγώνια” όραση ώστε να παρατηρούν ακόμα και την στιγμή που εσύ νομίζεις ότι σε κοιτούν κατάματα. Μπορούν να αντιληφθούν γρηγορότερα ακόμα και σχεδόν ανεπαίσθητες διαφορές από κάποιον που ακούει γιατί έχει λιγότερα, πιο συγκεντρωμένα ερεθίσματα, δεν αποσπάται από ήχους.

Τι θα συμβούλευες εσύ ένα ζευγάρι γονιών που ανακαλύπτει ότι το παιδί τους θα γεννηθεί/γεννιέται κωφό;

Κανένας πανικός σε καμία περίπτωση! Τα πράγματα δεν είναι όπως παλαιότερα που η κώφωση αντιμετωπιζόταν ως αναπηρία. Ο κόσμος πια είναι πιο ενημερωμένος και παρά τις δυσκολίες υπάρχουν τρόποι και μέθοδοι στήριξης.  Υπάρχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες για τον σκοπό αυτό που παρέχουν  κάθε απαραίτητη πληροφορία και ψυχολογική υποστήριξη σε κάθε περίπτωση. Υπάρχουν ειδικά σχολεία και σχολές νοηματικής. Είναι πολύ σημαντικό να μάθει το παιδί και οι γονείς να επικοινωνούν στη νοηματική. Μάλιστα, μια πρόσφατη μελέτη που έγινε στην Αμερική ενθαρρύνει την εκπαίδευση στην νοηματική από τη βρεφική ηλικία σε όλα τα μωρά, όχι μόνο στα κωφά, γιατί έχει πολλαπλά οφέλη στην ανάπτυξη του. Αν το καλοσκεφτείς η νοηματική είναι για όλα τα μωρά από τις πρώτες μορφές επικοινωνίας πριν ξεκινήσουν να λένε τις πρώτες τους λεξούλες. Δεν είναι τρομερά ενθαρρυντικό και αισιόδοξο αυτό;

Πρόσφατα έκανες το βήμα να ανοίξεις ξανά τη δική σου σχολή στον Άγιο Δημήτριο, πώς πήρες μια τέτοια απόφαση;

Έχοντας “γράψει” πραγματικά πάρα πολλές διδακτικές ώρες απέκτησα πολύ μεγάλη πείρα ως προς τον τρόπο που διδάσκεται η ελληνική νοηματική γλώσσα. Θέλησα λοιπόν να δημιουργήσω ένα χώρο δικό μου, ζεστό και φιλικό στο οποίο ο καθένας να μπορεί να μαθαίνει νοηματική ευχάριστα με τον ρυθμό που επιθυμεί.  Πέρα από τον χώρο, είχα οραματιστεί και καταλήξει μέσα από την διδακτική μου πείρα σε μεθόδους διδασκαλίας μαθημάτων με εξαιρετικά ευχάριστο τρόπο και ταιριαστό σε κάθε στυλ μαθητή.

Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους έρχεται κάποιος να μάθει την ελληνική νοηματική γλώσσα;

Το μεγαλύτερο ποσοστό αφορά ανθρώπους, εκπαιδευτικούς που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την ειδική αγωγή και θέλουν να εμπλουτίσουν τα εφόδια τους. Υπάρχουν επίσης αρκετοί που ενδιαφέρονται να μάθουν γιατί έχουν κάποιο οικείο τους πρόσωπο κωφό και επιθυμούν να επικοινωνούν στη νοηματική. Δεν λείπουν όμως και μαθητές που αγαπούν τις ξένες γλώσσες και έρχονται με ενθουσιασμό και περιέργεια για να γνωρίσουν κάτι εντελώς διαφορετικό.

Καθώς ξεκινούν τα μαθήματα και μπαίνουν λίγο περισσότερο στο νόημα οι μαθητές, τί είναι αυτό που ομολογούν ότι ανακαλύπτουν;

Οι περισσότεροι μου λένε ότι αλλάζει εντελώς ο τρόπος σκέψης. Αυτό είναι ακριβώς που θέλω να πετύχω και το ενθαρρύνω μέσα από τον τρόπο διδασκαλίας. Πέρα από την βελτίωση στην έκφραση που όλοι λίγο πολύ παρατηρούν ως σημαντική αλλαγή ακόμα και στην προσωπική τους ζωή,  αυτό που μου εκφράζουν είναι ότι νιώθουν περισσότερο ελεύθεροι και ανοιχτοί. Άλλοι πάλι το βλέπουν σαν ένα είδος ψυχοθεραπείας. Ακόμα και σε πιο πρακτικά ζητήματα, υπήρξαν μαθητές μου που είπαν ότι η νοηματική τους βοήθησε στο να προσανατολίζονται πιο εύκολα. Αυτό που μου δίνει μεγάλη χαρά και κουράγιο να συνεχίσω είναι ότι δεν έχει υπάρξει μαθητής που να τα παράτησε επειδή βαρέθηκε ή επειδή τελικά αποφάσισε ότι δεν του άρεσε η νοηματική.

Πόσο δύσκολο είναι να μάθει κανείς νοηματική γλώσσα;

Καθόλου. Το βασικό είναι να γνωρίζεις πως να κρατάς το ενδιαφέρον του μαθητή και πως να εμβαθύνεις στην ουσία. Σε αυτό με βοήθησαν πολύ οι γνώσεις που πήρα από το πανεπιστήμιο.
Δουλεύουμε σε μικρά γκρουπ χρησιμοποιώντας πολλές διαφορετικές μεθόδους με βίντεο, κείμενα, εικόνες, και ομαδικές συζητήσεις πάνω σε ενδιαφέροντα θέματα κ.α. Δίνω έμφαση περισσότερο στην ουσία της επικοινωνίας αποκαλύπτοντας όσα περισσότερα στοιχεία γίνεται για τον τρόπο σκέψης και κουλτούρας των κωφών.

Το να εμπλουτίσει κάποιος το λεξιλόγιο του είναι μεν σημαντικό αλλά δεν πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα στην διάρκεια της εκμάθησης γλώσσας. Εκείνο που προέχει και έχει πραγματική σημασία είναι βαθιά γνώση του τρόπου έκφρασης. Η “δυσκολία” της νοηματικής είναι ακριβώς ίδια με την εκμάθηση οποιασδήποτε άλλης “παραδοσιακής” γλώσσας. Για να μιλάς “καλά” γαλλικά ή αγγλικά πρέπει να μάθεις να σκέφτεσαι με τον αντίστοιχο τρόπο.

Η σχολή νοηματικής “Σχοιναράκη Χρυσάνθη” βρίσκεται στον Άγιο Δημήτριο, Κούγκη Σαμουήλ 15 (πλησίον Μετρό Ηλιούπολης). Επικοινωνία: Με sms 6947737816, e-mail: sxinaraki@yahoo.gr